Czy wiesz, dlaczego warto jeść owoce i warzywa bogate w β-karoten?
Jakie ma działanie na Twoją skórę?
β-karoten jest najbardziej znanym karotenoidem i jednocześnie najbardziej aktywnym prekursorem witaminy A. Między innymi pełni funkcję antyoksydacyjną neutralizując wolne rodniki a także hamuje utlenianie cholesterolu.
Karotenoidy są grupą związków organicznych, które występują głównie w owocach i warzywach o barwie czerwonej, pomarańczowej lub żółtej, a także w zielonych warzywach liściastych. Wysoką zawartością karotenoidów charakteryzują się między innymi: marchew, morele, pomarańcze, mandarynki, mango, bataty, melony, papaja, jarmuż i inne zielone warzywa liściaste. Inne produkty spożywcze o wysokiej zawartości karotenoidów to: masło, sery, żółtko jaja, mięso, mleko, olej palmowy i suplementy diety.
Najważniejszym ze wszystkich karotenoidów jest β-karoten. Jego wchłanianie następuje w jelicie cienkim. Natomiast około 10% spożytego β-karotenu przenika do krążenia wrotnego w postaci niezmienionej. W surowicy jest transportowany przez lipoproteiny i ulega eliminacji z organizmu głównie przez okrężnicę oraz naskórek wraz z potem i łojem.
Syntetyzowane obecnie suplementy diety zawierające karotenoidy mieszczą w sobie wyłącznie β-karoten, natomiast naturalne suplementy β-karotenu oraz pokarmy zawierają również pozostałe, naturalnie występujące karotenoidy.
Należy jednak pamiętać, że duże dawki syntetycznego β-karotenu blokują przyswajanie innych karotenoidów. Naturalny β-karoten jest od czterech do dziesięciu razy bardziej biodostępny niż sztuczny. Wskazuje się również, że jest on lepszym antyoksydantem.
W związku z powyższym, zaleca się spożywanie naturalnego β-karotenu, a jego dzienna porcja powinna wynosić 5-7 mg.
W przeprowadzonych badaniach wykazano, że podawanie β-karotenu w dawce 30 mg/ dobę przez 10 tygodni prowadzi do zwiększania żółtego zabarwienia skóry całego ciała oraz powoduje zmniejszanie rumienia po ekspozycji na promieniowanie UV.
A więc jaki ma wpływ na Twoją skórę?
Należy zwrócić uwagę na to, że stosowanie β-karotenu przed ekspozycją na słońce redukuje ryzyko pojawienia się poparzeń słonecznych dzięki zwiększonej zdolności absorpcji promieni słonecznych przez skórę.
Karotenoidy wykazują dobroczynne działanie na skórę. Dlatego znalazły wiele zastosowań w przemyśle kosmetycznym. Zwłaszcza dotyczy to β-karotenu. Związki te wykazują działanie nawilżające, odżywcze, zmiękczające i przeciwzmarszczkowe. Ponad to przeciwdziałają złuszczaniu naskórka i warunkują jego wzrost, przyspieszają gojenie się wszelkich uszkodzeń skóry, a także przeciwdziałają rozwojowi zmian nowotworowych oraz chronią przed szkodliwym wpływem warunków zewnętrznych, takich jak promieniowanie UV. β-karoten łatwo wnika w warstwę rogową naskórka, gdzie pochłania szeroki zakres promieniowania słonecznego. Karotenoidy (w tym β-karoten, likopen, luteina, zeaksantyna) zapobiegają posłonecznym uszkodzeniom skóry, a także chronią przed stresem oksydacyjnym wynikającym z nadmiernej aktywności reaktywnych form tlenu, przez co zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów skóry.
Dlatego w preparatach kosmetycznych β-karoten znalazł zastosowanie jako składnik o działaniu przeciwrodnikowym, promieniochronnym (SPF poniżej 2), przeciwstarzeniowym, ale także przeciwtrądzikowym i regulującym wydzielanie sebum.
Stanowi ponadto składnik kosmetyków przeznaczonych do opalania, poprawiających koloryt oraz nadających skórze charakterystyczny odcień opalenizny. Preparaty kosmetyczne zawierające β-karoten najczęściej stosuje się w postaci filtrów UV nanoszonych na skórę.
Warto podkreślić, że β-karoten stosowany zewnętrznie posiada zdolności wnikania w głąb naskórka, gdzie następnie ulega przekształceniu w palmitynian retinylu, który jest prekursorem witaminy A. Związek ten charakteryzuje się dobrą penetracją skóry i zalecany jest w przypadku występowania szorstkości lub suchości skóry oraz dla skór z niejednolitym kolorytem posiadających skłonność do przebarwień.
Ponad to normalizuje keratynizację, pobudza aktywność mitotyczną oraz enzymatyczną, dzięki czemu powstają nowe komórki skóry.
Stymulując komórki tuczne, pobudza tworzenie nowych naczyń krwionośnych. Przez zwiększenie liczby fibroblastów oraz innych komórek tkanki łącznej wzrasta intensywność syntezy kolagenu. Poprawia się ogólny wygląd skóry, a zmarszczki stają się mniej widoczne.
Obowiązujące współcześnie trendy, preferujące opalony wygląd, skłaniają do ciągłego zwiększania ekspozycji na naturalne i sztuczne źródła promieniowania UV. Jednak zbyt częsta ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do uszkodzeń zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej, których rezultatem są schorzenia, takie jak: hiperkeratoza, dysplazja keratynocytów oraz elastoza. Przyczynia się przez to do przyspieszenia starzenia skóry, zwanego fotostarzeniem. Profilaktyka w zakresie fotostarzenia skóry musi trwać całe życie.
Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich 30 lat potwierdzają ochronne właściwości β-karotenu. Zarówno badania z użyciem ludzkich i zwierzęcych komórek, jak i badania in vitro na komórkach wyizolowanych ze skóry wykazują, że związki te mogą łagodzić poparzenia słoneczne, zmniejszać szkodliwość promieniowania i redukować ilość markerów procesu fotostarzenia.
Witamina E oraz beta-karoten od wielu lat wiodą prym jako substancje redukujące nadwrażliwość na światło, ograniczające ryzyko powstania nowotworów oraz opóźniające procesy fotostarzenia. Dodatkowo, aplikacja kosmetyków zawierających witaminę E, ale także i witaminę C wykazuje skuteczniejsze działanie fotoprotekcyjne.
Podsumowanie
Obecnie przemysł kosmetyczny wykorzystuje karotenoidy, w tym β-karoten, w wielu rodzajach kosmetyków. Znajdują one zastosowanie jako filtry chroniące przed promieniowaniem UV, kremy poprawiające koloryt skóry lub kremy brązujące. Cały czas prowadzone są badania wykorzystujące właściwości β-karotenu jako prowitaminy A, uznawanej za witaminę młodości i zdecydowanie poprawiającej wygląd ludzkiej skóry. Walka ze zmarszczkami oraz wszelkimi oznakami starzenia staje się głównym zadaniem dzisiejszych badań prowadzonych w przemyśle kosmetycznym.
- Joanna IGIELSKA-KALWAT, Agata WAWRZYŃCZAK, Izabela NOWAK – Wydział Chemii Uniwersytet im Adama Mickiewicza, Poznań. Karotenoidy i ich zastosowanie w przemyśle kosmetycznym na przykładzie β-karotenu. CHEMIK 2012, 66, 2, 140-144
- Osika Gabriela. Wesołowska Anna. Pielęgnacja skóry u osób przewlekle narożonych na promieniowanie UV. Medicina Internacia Revuo. 12.2019. MIR N-ro 4 (113)
- Monika Michalak , Katarzyna Paradowska, Agnieszka Zielińska. Możliwości wykorzystania w kosmetologii wybranych olejów roślinnych jako źródła karotenoidów. Post Fitoter 2018; 19(1): 10-17.
- Maria Bernat, Marlena Matysek-Nawrocka, Wioleta Cioczek. Składniki aktywne w kosmetykach przeciwstarzeniowych. Kosmetologia Estetyczna 6 / 2016 / vol. 5
- Rafiya Fatima , Tasleem Arif , Marwa Sami. Karotenodermia wywołana dietą – rzadki obraz kliniczny. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2020, 107, 481–483
